Nowe zmiany w prawie autorskim

„Dobrze, że nowy tekst uwzględnia część uwag zgłoszonych podczas konsultacji społecznych” – napisali adwokaci Marta Botiuk-Filip i Krzysztof Czyżewski.

Planowane zmiany mają na celu wprowadzenie do prawa krajowego dwóch dyrektyw unijnych: Dyrektywy satelitarne i kablowe II oraz dyrektywa w sprawie jednolitego rynku cyfrowego („DSM”).

W nowym materiale przeanalizujemy kilka najważniejszych zmian.

Prawo do „cofnięcia” licencji lub przeniesienia praw

Projekt wprowadza istotną zmianę w zakresie praw twórcy w przypadku, gdy właściciel praw lub licencjobiorca nie rozpowszechnia utworu lub nie udostępnia go publicznie.

Jak zaproponowano w pierwszym projekcie z czerwca 2022 r., w sytuacji, gdy nabywca praw lub licencjobiorca, któremu udzielono licencji, nie rozpocznie eksploatacji utworu w ciągu 2 lat od dnia przeniesienia praw majątkowych lub udzielenia licencji, twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć. 

Proponowana nowelizacja spotkała się z szeroką krytyką w trakcie konsultacji społecznych. Wielu interesariuszy było zdania, że ​​zmiana zapisu komentarza oraz propozycja zastąpienia dotychczasowego terminu „proliferacja” terminem „eksploatacja” była błędna. Termin „wyzysk” jest pojęciem szerokim, a użyte przez ustawodawcę sformułowania są raczej ogólne.

Ostatecznie przyjęto, że możliwość skorzystania z prawa odstąpienia lub wypowiedzenia uzależniona jest od braku „rozpowszechnienia” utworu przez nabywcę praw lub licencjobiorcę. Komentowany przepis art. 57 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wzbudził wiele kontrowersji, w jaki sposób pozwala on twórcy lub wykonawcy na zatrzymanie wynagrodzenia w przypadku odstąpienia przez twórcę od umowy lub jej rozwiązania.

Pod wpływem uwag zgłoszonych w ramach konsultacji społecznych ustawodawca zdecydował o utrzymaniu dotychczasowego przepisu pozwalającego żądać dwukrotności wynagrodzenia w stosunku do wynagrodzenia określonego w umowie. Działa to jednak tylko wtedy, gdy brak rozpowszechnienia utworu wynika z okoliczności, za które odpowiada nabywca autorskich praw majątkowych lub licencjobiorca. Takie posunięcie ma na celu ochronę interesów twórców i wykonawców, którzy zazwyczaj są słabszą stroną kontraktu. Należy jednak pamiętać, że twórca ma wybór, czy dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych, czy poprzez zapłatę podwójnego wynagrodzenia.

Warto podkreślić, że przepisy szczególne dotyczące nabywania praw do utworów wykorzystanych w utworach audiowizualnych pozostaną w mocy i nie zostaną zmienione.

Nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy: prawo do publikowania w prasie przy świadczeniu usług drogą elektroniczną

Z pewnością jedną z najistotniejszych zmian, jakie przyniosła implementacja dyrektywy DSM, jest propozycja stworzenia nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy do wyłącznego korzystania z ich publikacji w Internecie przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego. Projekt zakłada również, że wydawcom przysługiwać będzie dodatkowe wynagrodzenie za dwa lata po publikacji do cyfrowego zwielokrotniania i korzystania w Internecie (z wyłączeniem użytku prywatnego i publicznego udostępniania hiperłącza do publikacji w prasie, tj. linkowania). Autorowi publikacji prasowej przysługiwać będzie natomiast 50% wynagrodzenia należnego wydawcy.

Zważywszy na nieścisłość poprzedniego projektu, ustawodawca w wyniku konsultacji społecznych doprecyzował, że nowe wyłączne prawo wydawców prasy nie uprawnia ich do zakazania korzystania z utworu lub przedmiotu praw pokrewnych zawartych w publikacji w prasy na podstawie licencji niewyłącznej, jeżeli takie wykorzystanie następuje za zgodą podmiotu uprawnionego (tj. podmiotu, któremu przysługuje prawo do tego utworu lub przedmiotu praw pokrewnych).

Postanowienia dotyczące dostawców usług online w zakresie treści

Niezwykle istotną kwestią jest projektowana nowelizacja dotycząca uregulowania zasad działania dostawców usług dostarczania treści online. Projekt nowelizacji przewiduje, że tacy dostawcy mogą co do zasady udostępniać publicznie utwory zamieszczane przez użytkowników takich serwisów wyłącznie za zgodą uprawnionego podmiotu.

W trakcie konsultacji społecznych wyrażono wiele opinii na temat konieczności wyjaśnienia w ustawie, w ślad za dyrektywą PCM, że dostawcy usług online w zakresie treści de facto korzystają z utworów zamieszczanych przez użytkowników usług, a zatem są użytkownikami w rozumieniu prawa autorskiego.

Dotychczasowe brzmienie art. 21 ust. 4 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zostało przez wielu uznane za niewystarczające, gdyż nakładało na dostawców treści internetowych obowiązek rozpowszechniania takich utworów. Ale takie rozumowanie nie jest do końca poprawne, ponieważ tacy dostawcy nie zawsze będą korzystać z utworów za zgodą właściciela praw autorskich. Dlatego twórcy projektu zaproponowali użycie tego terminu „udostępnić publicznie”.

Kontrowersyjny jest również zapis art. 22 ust. 2 pkt 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym przepisów o odpowiedzialności dostawców usług wymiany treści w Internecie nie stosuje się do tych dostawców, których głównym celem jest wykonywanie lub ułatwiać działania naruszające prawa autorskie. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że Dyrektywa DSM nie przewiduje takiego rozwiązania, a jedynie wymienia je w wykazie. Komisja Europejska zaleca jednak w swoich wytycznych, aby taki zapis znalazł się w poszczególnych ustawach krajowych.

W publicznej dyskusji zakwestionowano zasadność takiego podejścia, wskazując, że treść sformułowania dyrektywy DSM nie jest źródłem prawa, a jedynie pełni funkcję pomocniczą w jego interpretacji. W najnowszym projekcie ten budzący wątpliwości zapis został całkowicie usunięty.

Warto podkreślić, że utrzymanie takiego zapisu doprowadzi do tego, że serwisom działającym z naruszeniem praw autorskich (tzw. dyrektywa DSM. Tu znowu pojawiły się wątpliwości, czy pozostawienie w projekcie takiej klauzuli wyjątkowej, choć zalecane przez samą Komisję, byłoby w pełni zgodne z implementacją dyrektywy.

Obowiązek informacyjny i wynagrodzenie twórców i wykonawców

Projekt doprecyzowuje obowiązki związane z informacją o dochodach z korzystania z utworu. Sugerują to ostatnie zmiany twórca będzie miał prawo do otrzymywania na bieżąco aktualnych informacji o przychodach z korzystania z jego utworu oraz o wynagrodzeniu należnym w związku z korzystaniem, oddzielnie dla każdego sposobu korzystania.

Co ważne, takie informacje mogą być wykorzystane wyłącznie przez twórcę do określenia wartości ekonomicznej przenoszonych lub licencjonowanych praw. Informacje te powinny być dostarczane w regularnych odstępach czasu, odpowiednich do danego zastosowania, ale nie rzadziej niż raz w roku i nie częściej niż raz na kwartał. Należy zauważyć, że jeśli osoby zobowiązane następnie wydały licencję i nie mają już pełnych informacji, zwracają się do licencjobiorcy, który musi uzupełnić brakujące informacje.

Warto w tym miejscu zwrócić również uwagę na możliwe ograniczenia w procesie uzyskiwania w/w informacji w przypadku autorów, którzy przyczynili się do powstania prac zbiorowych, zbiorów prac lub prac współautorskich. Istotne jest ustalenie, czy taki wkład jest znaczący w stosunku do całości eksploatowanej (wcześniej proponowano ocenę wpływu wkładu na wartość eksploatowanej całości).

Wynagrodzenie proporcjonalne do wysokości przyznanego prawa

Należy również podkreślić, że projekt nowelizacji przewiduje zmianę w kwestii opłat licencyjnych. Projekt przewiduje, że w przypadku braku porozumienia stron wysokość wynagrodzenia ustalana jest z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu.

Zgodnie z propozycją, jeżeli strony nie uzgodniły wynagrodzenia, powinno ono być właściwe i współmierne do korzyści wynikających z korzystania z utworu, z uwzględnieniem zakresu przyznanego prawa. Jest to istotna zmiana na korzyść twórców i wykonawców, których wynagrodzenie powinno być odpowiednie i proporcjonalne do rzeczywistej lub potencjalnej wartości ekonomicznej praw przyznanych na podstawie licencji lub przeniesienia praw, uwzględniające wiele czynników, takich jak twórczy wkład w praca, metody rynkowe lub rzeczywista pieśń wyzysku.

Warto zaznaczyć, że w ramach implementacji dyrektyw do prawa krajowego zaproponowano również zmiany w zakresie retransmisji i regulacji dodatkowych usług online, zmiany w zakresie dozwolonego użytku, korzystania z utworów uznanych za niedostępne do komercyjnego wykorzystania posługiwać się. lub zapewnienie godziwego wynagrodzenia autorom i wykonawcom.

Źródło prawo.pl